آموزش و یا تحصیلات اجباری در کشور بلژیک دوازده سال است و از شش تا هجده سالگی به طول می انجامد
آموزش و یا تحصیلات اجباری در کشور بلژیک دوازده سال است و از شش تا هجده سالگی به طول میانجامد. این دوره تحصیلی تا پانزده سالگی اجباری است و دانشآموزانی که حداقل نخستین دوره دو ساله مقطع متوسطه را تکمیل کنند و یا مایل به ادامه آن تا سن هجده سالگی نباشند، میتوانند از طریق آموزش اجباری پاره وقت به این کار مبادرت کنند. همچنین دانشآموزانی که دوره سه ساله آموزش متوسطه را تکمیل نکرده باشند موظف هستند تا سن شانزده سالگی در دوره تحصیلات اجباری تمام وقت شرکت کنند. نوع اول یا آموزش جدید متشکل از آموزش متوسطه در دو سطح بوده که به چهار رشته تحصیلی عمومی. فنی، حرفهای و هنری و دو شاخه اصلی تقسیم میشود که یکی از این شاخهها به آموزش عالی و دیگری به اشتغال ختم میشود.
نوع دوم یا آموزش سنتی مربوط به مقطع متوسطه در دو سطح سه رشته عمومی، فنی و حرفهای است. آموزش نوع اول تقریباً در تمامی مدارس فرانسه زبان وآلمانی زبان رواج دارد.آموزش نوع اول وآموزش نوع دوم درجامعه هلندی زبان کشور بلژیک توسط یک ساختار متحدالشکل جایگزین شدهاند. برای ورود به دانشگاه باید دانشآموز در دوره یک ساله پیشدانشگاهی شرکت کند. همچنین چنانچه دانشآموز مایل به ورود به بازار اشتغال باشد موظف است بعد از شش سال تحصیلی در دوره متوسطه در یک دوره یک ساله تخصصی و یا فوقالعاده شرکت کند. آموزش پاره وقت یا مستمع آزاد مختص افراد شش تا پانزده ساله بوده و تنها برای آخرین سال دوره تحصیلات اجباری در دسترس است. سال اول این دوره ۳۶۰ ساعت و سالهای بعد ۲۴۰ ساعت است.آموزش نظری کارآموزان به همین ترتیب در سال اول آموزش پاره وقت ۳۶۰ ساعت و در سالهای بعدی ۲۴۰ ساعت به طول میانجامد.
حضور در دوره آموزش پیشدبستانی برای کودکان اختیاری و این دوره مختص کودکان سنین (دو نیم تاشش) ساله است. این دوره آموزشی کاملاً رایگان و نرخ شرکت کودکان سه ساله۹۲ درصد، کودکان چهار ساله ۹۷ درصد و کودکان پنج سال به بالا صددرصد است.
همانگونه که از نام این دوره پیداست، دوره آمادگی برای آموزش ابتدایی به شمار میرود.
از جمله اهداف کلی آموزش پیشدبستانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ پرورش خلاقیتهای ذهنی و تعادل فیزیکی کودکان.
▪ پرورش مهارتهای فکری کودکان.
▪ پرورش مهارتهای ارتباطی و گفتاری کودکان.
▪ پرورش استقلال و خلاقیت کودکان.
در ایالت فلاندر مدارس پیشدبستانی استثنایی ویژة کودکان عقب مانده ذهنی وجسمی نیز وجود دارد. مدارس پیشدبستانی مختلط و در بیشتر موارد در یک مدرسه ابتدایی هستند. در بیشتر مدارس پیشدبستانی براساس وسعت مدرسه، کودکان در سه گروه سنی طبقهبندی و هر گروه به دست یک مربی سپرده میشود. سال تحصیلی مدارس پیشدبستانی مانند مدارس ابتدایی است. در این قبیل مدارس ارزیابی عمدتاً براساس مشاهدات مربی صورت می گیرد و کودکان به طور خودکار به کلاس بالاتر ارتقا مییابند. مراکز مشاوره همگام با یک تیم آموزشی میزان پیشرفت کودکان را مورد بررسی قرار میدهند.
در جامعه فرانسه زبانان کشور بلژیک آموزش پیشدبستانی یکی از اجزا ثابت و انفکاکناپذیر نظام آموزشی است آموزش پیشدبستانی اختیاری، آزاد به صورت مختلط بوده ومختص کودکان سنین(دو نیم تاشش) ساله ـ و در بعضی از موارد استثنایی هفت ساله ـ است.
آموزش پیشدبستانی درکودکستانها ـ که به مدارس ابتدایی وابسته است ـ ارائه میشود.
در هر شبکه آموزشی جامعه فرانسهزبانان کشور بلژیک، کودکستانها حضوری فعال دارند. دربیشتر موارد کودکستانها بنا به اندازه خود و براساس سن کودکان کلاسبندی شده ولی در برخی از مناطق روستایی که تعداد کودکان برای گروه بندی آنان براساس جدول سنی ویژه این دوره کافی نیست.
از الگوی خانوادگی یا همان مختلط استفاده می شود. در مدارس پیشدبستانی برای تشویق کودکان به رشد و پیشرفت روانی، جسمی، هنری، زبانی و عقلانی و اجتماعی از فعالیتهای متنوع استفاده می شود.
دردوره پیشدبستانی هیچگونه ارزشیابی رسمی صورت نمیپذیرد و کودکان به طور خودکار به کلاس بالاتر میروند.
هر هفته تحصیلی مدارس پیشدبستانی متشکل از حدود پنج شیفت صبحگاهی و چهار شیفت عصرگاهی است و بعد از ظهرهای روزهای چهارشنبه کودکان آزاد هستند. سال تحصیلی مدارس پیشدبستانی از اول سپتامبر آغاز و در ۳۰ ژوئن به پایان میرسد. علاوه بر تعطیلات رسمی سنتی، مدارس پیشدبستانی یک هفته در ماههای فوریه و نوامبر در اعیاد کریسمس و عید پاک تعطیل هستند.
در بخش آلمانی زبان بلژیک، آموزش پیشدبستانی یا کودکستان یک بخش ثابت از نظام آموزشی است. این دوره آموزشی کاملاً اختیاری و بدون هزینه و مختص بچههای سنین (دو نیم تاشش) سال است. کودکان سه ساله به بالا بیشترین حضوردراین دوره را به خود اختصاص داهاند که این میزان به ۹۵ درصد بالغ میشود.
آموزش پیشدبستانی دارای یک عملکرد اجتماعی ویژه بوده وبرای ورود به آموزش ابتدایی یک دوره آمادگی محسوب می شود.
کودکان در کودکستانها زیرنظر مربیان مهد کودک قرار میگیرند. هر مربی مهد کودک عهدهدار یک کلاس از کودکان است ولی دربرخی مواقع بنا به مقررات داخلی مهدکودک، مربیان کلاسهای مختلف با یکدیگر همکاری میکنند. جدول زمانی کودکستانها تغییرپذیر است و هیچگونه آموزش رسمی به کودکان ارائه نمیشود.
البته کودکان دراین قبیل مراکز به انجام فعالیتهای متنوعی نظیر فعالیت های هنری، ذهنی، زبانی، موسیقایی و علمی وادار میشوند. اما به آنان درس رسمی داده نمیشود. همچنین در این سطح هیچگونه ارزیابی تحصیلی و یا امتحان کتبی ازکودکان بعمل نمیآید و ارزیابی عمدتاً بر اساس مشاهدات مربیان مهد از عملکرد رفتاری کودکان صورت میپذیرد.
مراکز PMS همراه با تیم آموزشی مهدکودک میزان درجه بلوغ و رشد فکری و جسمی کودک را ارزیابی میکند. کودکان چهار روز و نیم در هفته به مهدکودک می روند و در سال اول کودکستان، چنانچه والدین آنها مایل باشند، میتوانند در شیفت صبحگاهی به مهدکودک بروند.
طول دوره تحصیلی کودکستان همانند دوره تحصیلات پایه است که در آن دوماه تعطیلات تابستانی و دو هفته تعطیلات عید کریسمس وجود دارد.
از جمله مهمترین اهداف آموزش ابتدایی میتوان از موارد زیر نام برد:
▪ توسعه فردی دانشآموزان در شناخت هویت خود
▪ سرعت بخشیدن به شکل گیری اجتماعی آنان
▪ مشارکت فعال در آموزش
▪ کمک به آنان در کسب دانش و مهارتها،
▪ مبارزه با نابرابریها در آموزش و پرورش
ارزشیابی به صورت مشاهده و آزمون است. میزان پیشرفت دانشآموزان بر اساس کارهای کلاسی آنان، تکالیف منزل و آزمونهای معلم، که به طور مرتب به اجرا گذاشته میشوند، مورد بررسی و اندازهگیری قرار میگیرد. نتایج این ارزشیابیها در کارنامه دانشآموزان تنظیم و به اطلاع خود دانشآموز و والدین او رسانده میشود. در پایان سال، معلم با استفاده از تمامی اطلاعات تصمیم میگیرد که دانشآموز آمادگی ارتقاء به پایه بالاتر را دارد یا ندارد.
در جامعه هلندی زبان بلژیک نیز آموزش ابتدایی ویژه کودکان سنین شش تا ۱۲ سال بوده و به سه دوره دوساله تقسیمبندی شده است. این مقطع تحصیلی هیچگونه هزینهای برای والدین دربرندارد. دانشآموزان دراین دوره تحصیلی به صورت مختلط در مدرسه حضور به هم میرسانند. البته در این بین مدارسی نیز وجود دارند که به صورت منفرد ـ دخترانه یا پسرانه ـ فعّالیّت میکنند.
کلاسهای این دوره براساس سن دانشآموزان طبقهبندی میشود. در این مقطع نیز نسبت شاگرد / معلّم بر اساس نظام نسبت معلّم / زنگ تحصیلی تعیین میکنند. دانشآموزان پایه ابتدایی پنج روز در هفته در دو شیفت صبح و عصرـ به استثنای بعدازظهر چهارشنبه ـ به مدرسه میروندکه در مجموع سال تحصیلی آنان۱۸۲ روز طول میکشد.
دانشآموزان مقطع ابتدایی ۲۸ هفته در سال در زنگهای تحصیلی ۵۰ دقیقهای درکلاسهای درس شرکت میکنند. سال تحصیلی پایه ابتدایی از اول ماه سپتامبر آغاز می شود و در۳۰ ژوئن به پایان میرسد. مدارس این مقطع سه بار - عید کریسمس، عید پاک، تعطیلات دو ماه تابستان و یک تعطیلی کوتاهمدت میان ترمی ـ تعطیل هستند.
همانگونه که قبلاً نیز بدان اشاره شد، ارزشیابی زمینهای است که درآن آزادی تعلیم و تربیتی تمامی کودکان توسط نهادهای سازماندهنده آموزشی ضمانت شده است. به عبارت دیگر هر نهاد سازماندهنده میتواند نوع و روش ارزیابی مورد دلخواه خود را با مّد نظر قراردادن دستورات و قوانین مربوطه انتخاب و به آن عمل کند. در طول سال تحصیلی معلّمان مقطع ابتدایی برای نظارت بر پیشرفت تحصیلی شاگردان خود در زمینه تکالیف شفاهی و کتبی از روش ارزشیابی مستمر بهره میگیرند. در پایان سال تحصیلی معلّم میتواند از دانشآموزان خود برای انجام ارزشیابی نهایی آزمون بگیرد. بعد ازاین مرحله معلم یا گروهی از معلمان با ارزیابی نتایج به دست آمده از آزمونها و ارزشیابیهای مستمر راجع به ارتقاء تحصیلی تک تک دانشآموزان تصمیمگیری میکند. این گروه علاوه بر موارد فوقالذکر، مهارتهای تجزیه و تحلیلی، توانایی فکری، روحیه همکاری و مشارکت دانشآموزان را نیز در ارزشیابی نهایی خود مّد نظر قرار میدهند. همچنین،مدرسه با تنظیم کارنامههای تحصیلی، والدین دانشآموزان را به طور منظم ازپیشرفت تحصیلی و وضعیّت اخلاقی وانضباطی دانشآموزمطّلع میکند.
در مقطع ابتدایی دانشآموزانی که با مشکلات آموزشی مواجه باشند ازکمک یک معلم جبرانی بهرهمند خواهند شد. دانشآموزان به محض اینکه دوره ابتدایی را با موفقیّت پشت سرگذاشتند، گواهینامه پایان دوره تحصیلات ابتدایی دریافت دارند. البته مدارس هم میتوانند با رعایت قوانین و دستورالعملهای مربوطه این گواهینامه را صادر کنند و یا دانشآموزان را برای شرکت درامتحان جامع ایالتی ثبتنام کنند. این گواهینامه همچنین به دانشآموزانی اعطاء میشود که نتوانستهاند با موفقیّت دوره آموزش ابتدایی را تکمیل کنند، البته این به شرطی است که دانشآموز با موفقیّت سال اوّل دوره متوسطه و یا سال دوّم دوره آموزش حرفهای راپشت سر گذاشته باشد.
در جامعه فرانسه زبان آموزش ابتدایی مختص کودکان شش تا دوازده ساله است.
دوره تحصیلی ابتدایی در دو شیفت صبحگاهی و عصرگاهی و به صورت پنج روز در هفته است و در مجموع ۱۸۲روز در سال راشامل میشود.
در بلژیک برای ورود به دوره ابتدایی هیچگونه الزامات پذیرشی خاصی اعمال نمیشود وآموزش پایه ابتدایی برای دانشآموزان کاملاً رایگان است.
آموزش ابتدایی براساس تدابیرخاص ورسمی وبرای جلوگیری از هر گونه تبعیض آموزشی نسبت به پسران و یا دختران هم اکنون به صورت مختلط صورت میپذیرد.
در مقطع ابتدایی کلاسها معمولاً بر اساس سن دانشآموزان سازماندهی میشوند.
درجاهایی که جمعیت دانشآموزی کم باشند ممکن است کلاس های این پایه یک دوره ویا بیشتر را پوشش دهند. هر هفته تحصیلی متشکل ازپنج روز صبح و ظهر وکل ایام تحصیلی سال ۱۸۲ روز است.
در جامعه هلندی زبان بلژیک، دوره مقدماتی متوسطه نیز مانند دوره ابتدایی جزو دوره تحصیلات اجباری به شمارمیرود.
دوره تمام وقت این مقطع تحصیلی ممکن است تا هجده سالگی و یا پانزده یا شانزده سالگی به طول انجامد. درحالیکه دوره پاره وقت آن تا هجده سالگی است.دانش آموزان باید قبل ازورود به این مقطع تحصیلی دوازده سال کامل سن داشته باشند.البته آنها میتوانند با داشتن گواهینامه پایان دوره ابتدایی وارد دوره دو ساله اول متوسطه موسوم به دوره (A) شوند.
همچنین چنانچه دانش آموزی موفق به دریافت گواهینامه پایان دوره ابتدایی نشده باشد میتواند با رضایت والدین خود وبا مشاوره مراکز(pms) والبته به شرط این که شورای پذیرش کلاس دوره (A) موسوم به (Toelating Sraad) دراین باره نظرمساعدخود رااعلام کرده باشد، وارد دوره (A)متوسطه شود.علاوه براین،چنانچه دانش آموزی گواهینامه پایان دوره ابتدایی را دریافت نکرده باشد میتواند از دوازده سالگی وارد نخستین سال دوره (B) نیز شود.
همین امرراجع به دانش آموزانی که دارای گواهینامه پایان دوره ابتدایی هستند ولی صلاحیّت ورود به دوره (A) متوسطه راندارند نیزبه شرط رضایت والدین ومشاوره مراکز(PMS ) صدق میکند.چنانچه والدین رضایت داشته باشند و شورای کلاس نیزچنین پیشنهادی را کرده باشد، انتقال از سال اول دوره (B) به سال اول دوره(A)تا پانزدهم نوامبر و بالعکس تا پانزدهم ژانویه امکانپذیر است. ازآنجا که وجود دوساختار متفاوت درمقطع متوسطه باعث بروز شمارزیادی مسایل پیچیده بودجه ای، سازمانی و روانی شده بود به همین خاطر تصمیم گرفته شد به جای آن آموزش متوسطه نوع (یک) وآموزش متوسطه نوع (دو) با ساختار عمومی جدید جایگزین شود. درنتیجه یک چنین تصمیمی، از اوّل سپتامبرسال۱۹۸۹میلادی به این سو، تمامی مدارس هلندی زبان با سرعتی چشمگیر شروع به اقتباس آموزش سازمانی جدید کردند.
براساس قانون مصوب۳۱جولای سال۱۹۹۰میلادی،ساختارجدیدآموزش متوسطه متشکل ازسه دوره دو ساله و دوره دوم و سوم به صورت چهار شکل متفاوت زیر قابل اجرا شد:
۱) آموزش متوسطه عمومی(TSO)که بیشتربرجنبههای نظری آموزش تأکیدداشته ودانش آموزان را برای ورود به دانشگاه آماده میکند.
۲) آموزش فنی متوسطه(TSO) که بیشتربرموضوعات فنی، نظری وعمومی تکیه داشته و درپایان دوره دانشآموز میتواند واردبازاراشتغال شده و یا تحصیلات عالیه خودرا ادامه دهد.
۳) آموزش هنری متوسطه(KSO) که بیشتربا موضوعات هنری و عمومی سروکار داشته و در پایان دانش آموز میتواند بازاراشتغال یا تحصیلات عالیه را برگزیند.
۴) آموزش حرفهای متوسطه (BSO) که نوعی آموزش عملی مرکب ازمهارتهای ویژه همراه با آموزش عمومی بوده و دانشآموز میتواند یا به کارمشغول شده ویا به دانشگاه وارد شود.